عید نوروز, تحول اخلاقی, تحویل حال, تحول انسان

تحوّل حال، یکی از بزرگترین اسرار حرکت تکاملی انسان
 یا مقلّب القلوب و الابصار. یا مدبّر اللیل و النّهار. یا محوّل الحول و الاحوال. حوّل حالنا الی احسن الحال.(۱)
   ما در دعای آغاز تحویل، از خدای متعال می‌خواهیم که حالمان را به بهترین حال برگرداند. در طول ماه مبارک رمضان هم، از خدای متعال خواستیم که «اللّهم غیّر سوء حالنا بحسن حالک.»(۲) بدیها و ناهنجاریهای حال ما، منش ما، زندگی ما و روح و جسم ما را به برکت خیر و رحمت محضی که در وجود توست، تبدیل کن. این تغییر و تحوّل، یکی از بزرگترین اسرار حرکت تکاملی انسان است که اسلام ما را به آن امر کرده و دستور داده است. مخصوص کسان خاصی هم نیست. مبادا کسی خیال کند که تغییر حال، از آن کسانی است که طبق معیارهای اسلامی، دچار بدحالی‌اند! حتّی کسانی که حال و اخلاق نیکی دارند، چون بهترین نیستند، از خدا می‌خواهند که به سمت بهترین حرکت کنند. ما، هر که هستیم، هر جا هستیم و در هر مرتبه‌ای از دانش، معرفت، کمال و اخلاق انسانی قرار داریم، باید از خدا بخواهیم که حالمان را نیکوتر کند و ما را به سمت کاملتر شدن پیش ببرد.
   این‌جا سؤال پیش می‌آید که «نشانه و جهت این کامل شدن چیست و چگونه می‌شود که انسان حالش بهتر می‌گردد و به سمت کاملتر شدنْ پیش می‌رود؟» من، دو عنوان را به عنوان نشانه به شما عزیزان خودم که این صحبت را در آغاز سال می‌شنوید، عرض می‌کنم. این دو نشانه، عبارت است از سازش و آشتی با خدا و سازش و آشتی با مردم. ما، هر جا هستیم و هر کیفیّت حالی که داریم، باید به سمت انس و آشتی کردن با خدای متعال پیش برویم. یعنی گناهان را در رفتار خودمان جستجو کنیم و آنها را کنار بگذاریم. انسان، غالباً بدیهای کار خودش را نمی‌شناسد. به عبارت دیگر، حبّ نفسْ نمی‌گذارد که ما به نواقص و عیوب خودمان آشنا شویم. پس، باید اوّل این نواقص و عیوب را جستجو کنیم و بشناسیم و با برطرف کردن آنها، خودمان را به خدا نزدیک سازیم. به تعبیر من، «با خدا، آشتی کنیم.» سپس، آشتی با مردم، صفا با مردم، وفا با مردم، نیک‌رفتاری با مردم و نیکوکاری با مردم را - یعنی با همه‌ی قشرها؛ مخصوصاً با کسانی که ضعیفند؛ چه ضعیف از لحاظ جسمی، چه ضعیف از لحاظ مالی، چه ضعیف از لحاظ موقعیت اجتماعی و چه ضعیف از لحاظ ندانستن راه و چاه زندگی - سرلوحه‌ی رفتار خود قرار دهیم. در برابر هر کس که قرار می‌گیریم، مخصوصاً اگر ضعیف باشد، به تصحیح رفتارمان با او بپردازیم و سعی‌مان این باشد که با مردم خوب و بندگان خدا، حالت آشتی پیدا کنیم. اگر در این جهت پیش برویم و خودمان را لحظه به لحظه پیراسته‌تر کنیم، آن وقت، تحویل «حال» به «احسن حال» انجام گرفته است. نمی‌گویم که «بهترین» خواهیم شد. اما ان‌شاءاللّه به سمت «بهترین» حرکت خواهیم کرد.

۱) زاد المعاد - مفتاح الجنان، علامه مجلسی، ص ۳۲۸؛
   و رووْا فی غیْر الْکتب الْمشْهورة قراءة الدّعاء التّالی عنْد تحْویل السّنة کثیراً، و قال بعْضهمْ بقراءته ۳۶۰ مرّةً: یا محوّل الْحوْل و الْأحْوال حوّلْ حالنا إلی أحْسن الْحال. و بروایةٍ أخْری: یا مقلّب الْقلوب و الْأبْصار یا مدبّر اللّیْل و النّهار یا محوّل الْحوْل و الْأحْوال حوّلْ حالنا إلی أحْسن الْحال.
ای دگرگون کننده قلب‌ها و دیده‌ها، ای تدبیر کننده شب و روز، ای تغییردهنده سال و حال‌ها، حال ما را به بهترین حال تغییر ده.
مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص ۲۹۹ (اعمال عید نوروز).۱۳۷۳/۰۱/۰۱